Willemsoord – interview met Michiel Tegelberg

“Het gaat niet om de schat. Het gaat om samen graven.”

Dertien jaar lang was Michiel Tegelberg voorzitter van Stichting Museumhaven Willemsoord. In 2023 nam hij afscheid. Terugblikkend heeft hij heel wat ontwikkelingen in het gebied van dichtbij gezien. Hij dacht mee en was soms kritisch, maar zag altijd voor zich wat Willemsoord kon worden. “Probeer je Den Helder voor te stellen zonder dit gebied. Dat is onmogelijk.”

Hij houdt van Willemsoord. Hier komen zijn liefde voor varend erfgoed en oude ambachten samen met de historie van de stad en zijn eigen geschiedenis als marineman. Nog in zijn laatste jaar als ‘Plaatsvervangend commandant Nederlandse Defensie Academie, tevens VOKIM’ sloot hij zich aan bij de nieuw opgerichte Stichting Museumhaven Willemsoord. “We woonden op het paleis, zoals dat zo mooi heet, de dienstwoning. Willemsoord was onze achtertuin. Mijn vrouw Melany ging er regelmatig wandelen met ons hondje Charlie.” Hij lacht. “Tussen de bioscoop en het dok van de Bonaire ligt een oude bunker. Jaren geleden werd er voor SAIL een muurschildering op gemaakt. Melany ging even kijken. De schilder heeft Charlie toen vereeuwigd op Willemsoord.”

Karakter

Stichting Museumhaven is een overkoepelend orgaan dat onder meer de stichtingen voor Nautische Monumenten, het Lichtschip en de Bonaire samenbracht. Dat maakte de communicatie en afspraken met Willemsoord B.V. eenvoudiger, net als die met de gemeente. Het doel van de stichting ligt hem nu nog net zo aan het hart als toen. “Het is ongelooflijk belangrijk het ambachtelijk-maritieme karakter van Willemsoord te koesteren”, zegt hij. “Dat moeten we bewaren en waar mogelijk versterken. Daarom hebben we samen met de gemeente een manifest opgesteld waarin de afspraak staat dat dit karakter een rode draad moet blijven in de ontwikkeling en benutting van het potentieel van Willemsoord.” Hij weet uit ervaring dat dat niet altijd kan. “In de sfeer van ‘use it or loose it’, moet je soms keuzes maken die niet direct in die ambachtelijk-maritieme lijn passen.” Zo werd 2023 het nieuwe Helderse stadhuis opgeleverd. “Het besluit kwam voor ons onverwacht en de eerste artist impressions zetten ons op het verkeerde been. De scheepshelling was daarop nog net herkenbaar, maar volstrekt onbruikbaar om ooit nog een schip op te leggen. Gelukkig is dat idee nooit echt een plan geworden, maar op dat moment was het een bevestiging voor iedereen die vreesde voor de komst van het stadhuis. ‘Zie je wel, einde Museumhaven’, dacht men. Maar toen het besluit eenmaal genomen was, hebben we gezegd dat we er samen wat moois van moesten maken.”

Waarom was die vrees er? Het stadhuis is de plek waar de stad bestuurd wordt en waar alle stadsgenoten komen. Het klinkt ook wel logisch dat te plaatsen in het gebied waar de historie en het karakter van die stad het sterkst voelbaar zijn. Michiel: “Op een filosofisch-abstract niveau zeker. ‘Middenin het DNA van de stad. We kunnen het historisch hart horen kloppen’, werd gezegd. Ik begrijp dat helemaal. Maar vanuit onze visie hadden we andere ideeën.” Ideeën die strandden. “De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat deze gebouwen al lange tijd leegstonden en dat het niet lang zou duren voordat ze van ellende in elkaar zouden zakken. Er is gezocht naar serieuze exploitanten die in het karakter van Willemsoord zouden passen, maar dat is nooit gelukt. Door het deze bestemming te geven, bleef de gemeente eigenaar. De investering van gemeenschapsgeld in de restauratie komt dus ook terug bij de gemeenschap. Dat lijkt me sowieso een goede constructie. En ik kan niet anders zeggen: beide gebouwen zijn heel knap gerestaureerd. Het is buitengewoon fraai geworden en er wordt door veel mensen dankbaar gebruik van gemaakt.” Hij lacht: “Het zou wel mooi zijn als wat meer medewerkers met de fiets zouden komen, zodat er minder auto’s staan.”

Waarde

De mooiste plek op Willemsoord is héél Willemsoord, vertelt hij. “Eigenlijk bovenin één van de monumentale kranen, zodat je alles kunt zien. Het reuzenrad kan natuurlijk ook. En anders het hoekje voor het Schipperscafé. Je staat met je rug naar Willemsoord, maar ziet daar wel het water, de flaneerkade en de schepen. Echt een superplekje. Dan draai je rond en zie je het lichtschip, de kade, het café en de helling.”

Een weidse blik over Willemsoord laat zien hoeveel er eigenlijk op het terrein gebeurt. Van horeca tot musea, van ambacht tot ondernemen, van historie tot nieuwe technologie en van industrie tot bestuur. Michiel vertelt: “Het belang van Willemsoord is meervoudig. Met uitzondering van de bloembollen vind je hier alles wat Den Helder Den Helder maakt. Hans Broekmeulen gaf in april 2021 bij zijn afscheid als directeur Willemsoord B.V. een mooi interview in de krant. Daarin zei hij: ‘Probeer je Den Helder voor te stellen zonder Willemsoord.’ Dat kan eigenlijk niet. Er zou zoveel wegvallen. Een aantal jaar geleden is in opdracht van Willemsoord B.V. een rapport opgemaakt over de economische toegevoegde waarde van het gebied. Daar was ik heel blij mee omdat er lang niet altijd vertrouwen was dat die waarde bestond. Het werd een bodemloze put genoemd. Tot dat rapport werd eigenlijk alleen gekeken naar de balans van Willemsoord B.V. en niet naar wat het de stad en de inwoners bracht in bijvoorbeeld de vorm van werkgelegenheid en toerisme. Puur economisch gezien – en dan heb ik het dus nog niet eens over de sociaal-maatschappelijke waarde - levert dat de stad miljoenen op. Voor de ontwikkeling van het gebied is het zo belangrijk dat te blijven zien.”

Zeestad heeft daar een cruciale rol in. Michiel. “Ze hebben een heel belangrijke opdracht dit mooie gebied nóg mooier te maken en op een manier die recht doet aan het specifieke karakter ervan. Dat geldt eigenlijk voor de hele stad. Ik ben blij dat er voor een constructie is gekozen waarbij één partij die aansturende rol heeft. Een gemeente kan dat niet zelf en Willemsoord B.V. kan dat ook niet zelf. Je hebt één partij nodig met de hersenen en handen om dit soort grote projecten te leiden. En natuurlijk, je zou voor elk apart project expertise kunnen inhuren, maar ik ben fan van de structurele afspraak met een organisatie die deel uitmaakt van de stad. Daarin heeft Zeestad zich bewezen. Ze kennen de stad en weten hoe de hazen lopen. Het gaat natuurlijk ook vaak om zaken waar iedereen wat van vindt. Zeestad weet welke gevoelens er heersen en hoe ze daarmee om moeten gaan. Zonder hen waren we nooit zover gekomen.”

Schat

Hij blijft altijd kritisch. “Natuurlijk. Stichting Museumhaven staat voor een visie. Het horecaproject Kleine Werf bijvoorbeeld hoeft van mij niet, maar ik heb er ook vertrouwen in dat de partijen er samen uitkomen, juist omdat er goede afspraken zijn. De langzaamverkeersbrug om Willemsoord beter toegankelijk te maken mag er van mij zo komen. En ik hoop op een mooie samenwerking met defensie voor de ontwikkeling van Buitenveld. Dat biedt zoveel mogelijkheden voor bijvoorbeeld hotels, short stay, educatie en toegang vanaf die kant.” Hij ziet het een en ander voor zich en pakt zijn Ipad erbij met een kaart van het gebied. “Kijk bijvoorbeeld naar deze kades. Daar kun je heel mooie dingen doen. Het zou goed zijn Stichting Museumhaven mee te laten denken over de ontwikkeling en het gebruik ervan.”

Meedenken, samenwerken en een gedeelde visie. Dat lijken de sleutelingrediënten in dit verhaal. Michiel: “Bij de Marine gebruikte ik graag een verhaal om de bemanning toe te spreken. Dat past ook goed bij de ontwikkeling van deze stad. Het is het verhaal van een boer op zijn sterfbed. De boerderij floreerde niet, dus de boer liet weinig na. Vlak voor zijn laatste adem kon hij nog net iets mompelen over een schat die op het land begraven lag. Waar precies kon hij niet meer zeggen. Na het afscheid besloten zijn kinderen systematisch te gaan graven. De schat hebben ze nooit gevonden, maar het graven zorgde dat de grond weer vruchtbaar werd. Ze besloten te zaaien, wat leidde tot oogsten en een weer welvarend boerenbedrijf. De moraal is natuurlijk dat het niet zozeer belangrijk is dat je de schat vindt, maar dat je er samen naar gaat zoeken. Zo zie ik het in Den Helder. Al die mensen die samen graven, zorgen dat de stad opbloeit.” Zou dat het geheim van Den Helder kunnen zijn? “Ja misschien wel. Ik hoop dan ook dat we de schat nooit vinden. Zo blijft de stad zich ontwikkelen.”